Connie Palmen

De Vriendschap

•  Presentatie
• Motto
• Ischa Meijer
•  Opbouw
•  Motief
•  Thema
•  Titel
• Genre
•  Stijl
•  Vertelsituatie
•  Tijd
•  Ruimte
•  KitAra
•  Samenvatting : deel 1
•  Samenvatting : deel 2
•  Samenvatting : deel 3
•  Meningen

25 november 2001

Presentatie Presentator : Katrien
Connie Palmen : Charlotte
Een goede avond beste kijkers en welkom op onze wekelijkse aflevering van
Vandaag gaan we het hebben over ‘De Vriendschap’ van Connie Palmen. Daarom
hebben we ook mevrouw Palmen op deze speciale aflevering uitgenodigd ! En
klein applausje voor . Connie Palmen !

Goede avond mevrouw Palmen .

Zegt u maar Connie of hebt u liever Alegonda , Petronella ,Hubertina , Maria
, dit is namelijk mijn echte naam .Mijn roepnaam is Connie .

Connie , je verjaart volgende maand ? Is dit juist ?

Ja dat is waar , ik ben geboren op 25 november 1955 te Sint Odiliënberg ,
een kloosterdorp vlakbij Roermond in Nederland . Ik word dan , als ik nog
goed kan rekenen : 46 jaar .

Wou je al altijd een schrijfster worden of werd je passie je beroep ?

Neen , als kind wou ik non of zelfs priester worden , maar het verblijf op
een nonnenschool maakte een eind aan mijn geloof . Op de middelbare school
koos ik voor filosofie .Na het volgen van een opleiding pedagogie , in
Roermond , ging ik naar Amsterdam , ik was toen . laat me denken . 22 jaar .
Daar studeerde ik nederlands en filosofie .

Dat zien er zware studies uit ! ! !

Ja , dat waren ze ook , maar ik heb altijd al een grote drang gehad naar
kennis , net als Kit in mijn boek . Ik heb daarom ook 2 studies tegelijk
afgewerkt . Bij nederlands bleef ik altijd met vragen zitten die in
filosofie dieper uitgewerkt werden .
Mijn studies nederlands voltooide ik in 1986 cum laude met een
doctoraalscriptie over de roman ‘ In Nederland ‘ van Cees Noteboom .
De studies filosofie werkte ik af met een scriptie over Socrates.

Je hebt dan ook tijdens deze studies 2 korte verhalen geschreven : ‘ De Held
‘ en ‘ Optima ‘

Ja , dat is waar , het waren drukke tijden , maar ik vond het zeer leuk .

Je hebt ook nog andere boeken geschreven zoals ‘De Wetten ‘ en ‘Het
weerzinwekkende lot van de oude filosoof Socrates ‘

‘ De Wetten ‘ heb ik geschreven in 1989 en uitgegeven in 1991 . Door dit
boek werd ik op slag beroemd. Het andere werd uitgegeven in 1992 .’De
Vriendschap’ werd dan ook een bestseller in 1995 wanneer het gepubliceerd
werd .

Je hebt voor dit prachtig boek zeker veel prijzen gekregen . Welke ?

Ja ! De AKO-literatuursprijs in 1995 , die bestaat uit een geldbedrag van
1.8 miljoen , De Gouden Bladwijzer van het Vlaamse blad Humo en de
Trouwpublieksprijs voor het Nederlands boek .

Proficiat Connie , bedankt om te komen , het was aangenaam om met u te
praten , dank je wel , dames en heren : Connie Palmen
Motto + Ischa Meijer
Laurence :
Soep op het vuur
is
als
een goede vriend in huis
extra lekkere soep
is
als een nieuwe familie

Dit gedicht zouden we kunnen zien als motto , omdat het een beeld schetst
van hoe Ischa Meijer , de schrijver van het gedicht , vriendschap beschouwt
en over vriendschap gaat dit boek tenslotte .
Het is alleen zo dat Ischa Meijer de echtgenoot was van Connie Palmen , die
plots overleed toen net ‘ De Vriendschap ‘ geschreven werd . In dit geval
zou dit gedicht ook beschouwd kunnen worden als een opdracht , een soort
nagedachtenis aan Ischa Meijer.

Dorothée :
Ischa Meijer leefde van 1943 – 1995 .
Hij was een bekend Nederlands journalist en schrijver . De eerste 2 jaren
van zijn leven bracht hij met zijn ouders in een concentratiekamp in
Bergen-Belsen door , wat diepe sporen in zijn leven heeft nagelaten .Hij
begon zijn loopbaan als toneelcriticus en viel al snel op door zijn
provocerende recensies .Later maakte hij vooral naam als interviewer o.a.
voor de Haagse Post en Vrij Nederlannd , en in zijn eigen tv-programma
I.S.C.H.A. Daarnaast schreef hij enkele autobiografische boeken , waaronder
bijvoorbeeld ‘Rabbijn in de tropen’ , dit boek ging over zijn vader.

Charlotte :
Connie leerde Ischa kennen toen ze de gast was bij zijn radioprogramma ,
vanwege de hype die rond haar debuutroman ‘ De Wetten ‘ was ontstaan. Ze zag
hem en besefte direct hun toekomstige verbondenheid .Even later zijn ze dan
getrouwd . Drie jaar later na de dood van Ischa schreef Connie Palmen het
autobiografische boek ‘I.M.’ De titel staat natuurlijk voor Ischa Meijer
maar ook voor In Margine en In Memorian .Het boek werd geschreven als een
ultieme liefdesdaad en ze stelde zich hiermee in dienst van haar
collega-auteur en geliefde .Vorm en inhoud van het boek wijzen erop dat
Palmen ‘aangeraakt’ is door Ischa’s ideeën .Ze integreert zijn gedichtjes ,
toespraken , columns , stukjes ongepubliceerd romanflarden in haar tekst
.Doordat de roman zo dicht op de werkelijkheid zit en ze erin slaagde om
haar verhaal psychologisch overtuigd te maken is I.M. één van haar beste
boeken .

Opbouw

Katrien :
Op de omslag van het boek , die Marten Jongema heeft ontworpen , staat een
afbeelding van een stengel met 2 witte bloemen eraan . Het stelt als het
ware de vriendschaps-kabel voor tussen Ara en Kit , zij zijn de 2 bloemen.

Het boek heeft 302 bladzijden , beginnend bij pagina 9 en eindigend bij
pagina 311 . Het boek is ingedeeld in 3 grote delen , die verder ingedeeld
zijn in hoofdstukken . Er zijn in totaal 22 hoofdstukken .

De uitgeverij van het boek is Prometheus in Amsterdam en heeft een open
einde .

Motief

Dorothée :
Het motief is vriendschap ; de vriendschap tussen Ara en Kit is zo sterk dat
Kit niet eens liefde kan geven aan mannen , en dus nooit een lange relatie
kan standhouden .Wanneer ze een lange relatie heeft met Thomas dan
vergelijkt ze hem continu met Ara . Kit en Ara gaan ook 1 worden door
bloedbroederschap.

Thema

Dorothée :
Het thema is duidelijk vriendschap. Het thema toont aan dat ook de
onderlinge afhankelijkheid van de mensen centraal staat .Ara en Kit hebben
geen gewone vriendschap , ze kunnen niet zonder elkaar leven , maar toch
zijn ze zeer verschillend van elkaar ! ! ! Kit komt tot inzicht dat haar
vriendschap met Ara een vrienschap is tussen lichaam en geest , en dat
vriendschapsbanden essentieel zijn .

Titel

Charlotte :
De titel is het thema , het hele boek is gebaseerd op vriendschap en daar is
het boek naar genoemd . Maar het verhaal gaat dus niet over een vriendschap
maar over 1 bijzondere vriendschapsrelatie , die van Kit en Ara

Genre

Charlotte :
« De Vriendschap » is een autobiorgafische roman die deel uitmaakt van de
moderne Nederlands literatuur.

Stijl

Laurence :
Connie Palmen maakt veel gebruik van citaten , dat maakt duidelijk dat ze
zich hecht aan een directe , kernachtige stijl .Opvallend is ook de
regelindeling die ze toepast : om een nieuwe alinea aan te tonen is er een
verspringing aan de kantlijn of een regel open gelaten. Korte concluderede
zinnetjes zet ze soms apart op een regel zodat ze extra nadruk krijgen. Ze
schrijft zonder veel opsmuk en lijkt daarmee vooral naar duidelijkheid en
precisie te streven. Ze is een veelzijdige styliste die beschrijvende
passages afwisselt met beschouwende en daarbij zowel sentimenteel als
diepzinnig kan zijn .

Dorothée :
De verteltrant is los , soms bijna argeloos , dit is opmerkelijk omdat de
roman naast verhalende personages veel reflectieve commentaren en
psychologische analoges bevat

De taal is over het algemeen nuchter , weinig elegant en soms aan de platte
kant , dit laatste vooral als de auteur ook een geestelijk aspect nastreeft
. De openingszin van het tweede deel « De dag dat ik in een vrouw
veranderde aten we friet » is hiervan een voorbeeld .
Vooral in de eerste twee delen is de afwisseling van passages in verleden
tijd en tegenwoordige tijd een opvallende kunstgreep. Hier bevindt zich dan
ook de levendigste delen

Vertelsituatie

Katrien :
Het verhaal wordt vertelt vanuit de ik-figuur en hoofdpersoon Kit Buts.
Eerst vanuit en perspectief van een tienjarig meisje , daarna vanuit een
twintigjarige vrouw en aan het einde vanuit een dertigjarige vrouw . Vooral
in het eerste deel is er sprake van twee verschillende ik-figuren namelijk
een kinderlijke vertelster en een volwassen vertelster . Dit is te zien aan
de woordkeuse en zinsbouw.

Tijd

Laurence :
Het boek bestaat uit 3 grote delen uit het leven van Ara en Kit. Het eerste
deel begint in 1966 en vertelt ons de jeugdjaren van de 2 meisjes . In dit
deel vinden we heel wat flash-backs die het verhaal karakter geven van een
vertelling in zogenaamde’ lussen ‘.Het tweede deel verhaalt over haar
middelbare schooltijd en in het derde deel wanneer ze student is . Buiten
flash-backs is het verhaal cronologisch en doorlopend opgebouwd .

___________________________________________________________________________

Ruimte

Katrien :
In het begin speelt het verhaal zich af in het zuiden van Nederland ; in het
klaslokaal en het schoolplein , waar Kit en Ara elkaar voor het eerst
ontmoeten. Later in het boek verhuist Kit naar Amsterdam en nog later naar
Amerika . Maar het grootste deel van het verhaal speelt zich af in haar
woonplaats, een klein boerendorpje , waar ze opgroeit .

Kit

Laurence :
Catherina Buts , kortom Kit , is heel gevoelig en wil daarom mensen laten
weten dat ze van ze houdt , vooral bij haar moeder. Ze vindt dat je moet
zeggen dat het eten lekker is en dat je het fijn vindt dat ze weer heeft
gekookt . Ze denkt veel over dingen na en wil alles precies uitdenken
voordat ze iets zegt . Kit heeft een goed gevoel voor taal en vindt het leuk
om Ara daarmee te helpen , want ze heeft dislectie . Ze denkt veel na over
God en vooral over de dood , maar ook over geluk .

Na de middelbare school , waarvoor ze een hekel had , gaat Kit pedagogiek
en filosofie studeren . Ze denkt dat bepaalde dingen haar leven opeens een
andere wending geven , zoals ontsteld en ontmaagd worden .Uiteindelijk
draait dit tot niks uit .Kit heeft heel wat moeilijkheden met de pubertijd
omdat ze dingen waarnaar ze verlangde erg tegenvallen zoals o.a. het zoenen
en gaat op lichamelijk gebied sterk beginnen twijfelen en raakt daardoor
verslaafd aan alcohol , om maar niet na te denken over het lichamelijke .

Charlotte :
Wanneer ze ongeveer 40 is , gaat ze een lange relatie aan met Thomas . Kit
houdt zeer veel van Thomas en voelt zich dan ook zelfverzekerd bij hem .Ook
de vriendschap met Ara wordt in deze periode zeer belangrijk , hierdoor
wordt Kit een stuk zelfstandiger .

Thomas is de vriend voor een jaar van Kit .Hij lijkt veel op Ara en daarom
is Kit en beetje verliefd op hem . Hij is ook dik en een beetje nukkig , hij
is de eerste man van wie Kit echt houdt , vandaar dat Thomas een karikatuur
is .( Bord of projector : 53 jaar , 1.93 m. lang en weegt 115 kilo .Hij
heeft zwart haar met grijze plukken , zware donkere wenkbrauwen en lichte
ogen .)

Ara

Dorothée :
Barbara Callebach ook kortweg Ara is de beste vriendin van Kit . In het
eerste deel is ze 2 jaar ouder dan Kit , 12 dus.Ze is en woordblind (
dyslectisch ) en heeft het uiterlijk van een zigeunerin, stevig en
donkerharig . Door de gedachten van Kit kom je veel te weten over Ara. Ze is
de tegenpool van Kit maar na verloop van tijd ontstaat er een
onafscheidelijke vriendschap met Kit .

Ze is een nakomertje van een rijk architectengezin en heeft 6 zussen , Kit
heeft daarintegen 3 broers . Ze houdt meer van de natuur en de dieren dan
van de mensen . Ara lijkt veel zelfvertrouwen te hebben , ze heeft niemand
nodig.Ze leeft vanuit haar gevoel en zegt dat haar lichaam haar dingen
vertelt.

Katrien :
In het tweede deel is ze 18 jaar en ze gaat nu volop uit en probeert
iedereen te versieren . Ze krijgt in dit deel voor het eerst ruzie met Kit
.Haar liefste vijand is eten . Later gaat ze met Bing , een soort slaaf van
haar , in een boerderijtje wonen en traint daar blindengeleide honden op .

Samenvatting : deel 1 ‘ Dingen en Woorden ‘

Laurence :
Het is 1966 en de tienjarige Kit Buts maakt met haar ouders en haar 3 broers
deel uit van en doorsnee gezin .Kit zit in de vierde en ook al is zij de
kleinste van de klas , ze is allerminst op haar mondje gevallen en eerder
nogal wild , eigenwijs : een druktemaker .Hoewel zij op school nauwelijks
haar best doet , blijkt ze goed te zijn in taal .

Kit is eigenzinnig genoeg om steeds haar eigen gang te gaan en zelf uit te
maken wat goed of slecht voor haar is . Zo moet zij niets hebben van
meisjesboeken of meisjesachtige kledij . Vanwege haar spontane karakter zou
zij met gemak veel vriendinnetjes kunnen hebben , maar ze is steeds snel
uitgekeken om de andere meisjes .

Dorothée :
Op een zonnige dag , een paar weken voor de grote vakantie , ziet Kit op het
schoolplein een nieuw meisje tegen het muurtje geleund staan . De nieuweling
is dik en fors , heeft een wat zijdelijk uiterlijk en is een stuk ouder dan
de andere kinderen .Ze blijkt Ara ( Callebach ) te heten en is dertien . Kit
wordt onweerstaanbaar tot haar ongetrokken vooral omdat Ara zo vreemd en
anders blijkt te zijn . Zo is zij wel 2 koppen groter dan Kit en komt zij
uit een deel van het land waar beschaafd Nederlands wordt gesproken .Ara
houdt zich aanvankelijk nogal afzijdig en pas op de eerste dag van het
nieuwe jaar leert Kit haar beter kennen .Kit maakt een tekening voor haar en
wint geleidelijk haar vertrouwen . Al snel blijkt dat Ara als gevolg van
woordblindheid problemen heeft met lezen en Kit helpt haar maar al te graag
.

Charlotte :
Na een paar maanden komen ze bij elkaar thuis over de vloer .Kit merkt op
dat er een zekere afstandelijkheid bestaat ; er is nauwelijks lichamelijk
contact of aanraking dat wel in het gezin van Kit het geval is . Mede
dankzij de extra aandacht van de lerares , die Ara’s probleem met lezen
heeft ingeschat , kan Ara aan het einde van het schooljaar naar de
middelbare school . Dit betekent dat Ara en Kit van elkaar gescheiden worden
en dat Ara voortaan huiswerk moet maken . Iedere namiddag gaan ze in het bos
wandelen met de hond van Ara . Kit is daarbij steevast onder de indruk van
Ara’s kennis over de natuur . De twaalfde verjaardag van Kit markeert een
punt in haar leven : ze realiseert dat ze eindelijk ouder begint te worden ,
iets waar ze verlangend naar uitkeek

Samenvatting : deel 2 ‘ Eten en Drinken ‘

Katrien :
In dit deel volgen we Ara en Kit tijdens de puberteit en adolescentie .De
verbondenheid maakt nu plaats voor het oog voor de verschillen tussen de
beide meisjes . De verschillen tussen hen wordt het best uitgedrukt in
lichaam en geest .Wanneer Kit 20 jaar is , woont ze nog bij haar ouders , ze
wil haar ouders tevreden stellen als tegenwicht voor haar broers . Op
vriendjes is ze snel uitgekeken , hoewel Mattheas een tijdje , 1.5 maand ,
haar vaste vriend was . De vriendschap met Ara wordt nog intenser al zitten
ze beiden op een andere opleiding .De vriendschap is voor hen de enige echte
. Ara is ook de enige die Kit mag aanraken . Kit verzet zich tegen de
seksualiteit , ze is pas laat ongestel geworden en als de menstruatie weer
stopt vindt ze dat best . Ze bezoekt de huisarts en vraagt om een
baarmoederwijdering .

Dorothée :
Als ze een jaar later bij de psychiater komt denkt hij dat ze het erg
vervelend vindt om begeerd te worden .Ara zegt dat ze meer om haar geest dan
haar lichaam begeerd wil worden . In de loop der jaren komt aan het licht
hoe verschillend de meisjes denken .In de ogen van Ara hoort ze hoe ze door
eten geobsedeerd is , benadrukt Kit dat het haar eigen verantwoordelijkheid
is . Ze beseft dat ze een tegengestelde manier hebben om dingen te verklaren
.

Laurence :
Ara ziet het eten als een vijand van buitenaf , Kit als een ingebakken
vijand . De ontdekking van de psychologische term « double bind » brengt Ara
in vervoering.Hier heeft ze zo vaak last van , ook Ara . Ze vertelt het ook
als eerste aan Ara .Ara is hierdoor beledigd en spreekt en week niet meer
met Kit . Na Kits 21 verjaardag heeft ze haar eerste grote ruzie met Ara en
wordt ze voor het eerst dronken .Kit herkent de drank als haar liefste
vijand . Na een verraad van Ara besluit Kit om het ouderlijk huis en het
dorp te verlaten . Ze gaat psychologie en filosofie studeren , die haar
dorst naar kennis moeten lessen . Haar ouders nemen haar naderende vertrek
vrij goed op en helpen haar bij de voorbereidingen . Toch voelt ze zich
schuldig , alsof ze iedereen in de steek laat . Ara huilt bij haar afscheid
, maar ze weet dat ze haar vriendin niet kan tegenhouden . Dit was de eerste
keer dat Kit Ara zag huilen .

Samenvatting : deel 3 ‘ Werk en Liefde’

Charlotte :
In het laatste deel is Kit dertig en heeft net een tien jaar durende relatie
met een getrouwde man beëindigd . Liefdesverdriet heeft ze nog nooit gehad .
Ze zegt dat ze nog altijd Ara heeft . Maar ze begint zich aan Ara te ergeren
omdat ze steeds meer aan het afvallen is . Ara heeft en partner , Bing ,
maar daar heeft Kit geen last mee . Ze is inmiddels afgestudeerd in
psychologie en filosofie . Tijdens die studies was ze zeer gelukkig ! Nu
geeft ze les . Als ze tijdelijk moet verhuizen maakt haar dat van streek ,
ze denkt terug aan de vorige verhuizing , van haar ouderlijke huis naar waar
ze nu woont .Het was alsof ze zichzelf vrijwillig uit het paradijs ging
verbannen . Kit schrijft Ara regelmatig , maar Ara schrijft Kit nooit terug
, omdat ze zich niet zeker voelt in de taal .

Dorothée :
Wanneer Kit Thomas ontmoet , die haar sterk aan Ara doet denken , ervaart ze
sinds bij Ara voor het eerst de liefde . Ze wacht voorturend op zijn
telefoontjes en wil telkens bij hem zijn . Hij is juist een man die zich
niet wil binden . Het verdriet komt bij haar boven en ze grijpt naar de
drank zodat ze dingen niet scherp hoeft te zien . Langzamerhand verandert er
iets in hun relatie en Kit voelt zich steeds meer Ara als ze bij Thomas is .

Ze ervaart haar macht om hem aan zich te binden , en voelt zo steeds meer
hoe het is om Ara te zijn . Ara en Thomas lijken als persoonlijkheden samen
te vallen , Ara spreekt zelfs over ‘wij’. Ze steunt met de dagelijkse
gesprekken die ze hebben over hoe Thomas en Ara in elkaar zitten en over Kit
denken .

Laurence :
Kit besluit voor drie maanden met Thomas mee te gaan naar Amerika , tegen de
wens van Thomas in . Als ze voor haar vertrek bij Ara logeert , weet ze
opeens dat ze hem na zal reizen om ‘ het af te maken ‘ .En Ara vermoedt dat
Kit het ook met haar zal afmaken . Ze is ontroostbaar , zoals Kit haar nog
nooit heeft gezien . Ze wordt woedend als Ara zegt dat ze altijd van haar
trouw versteld heeft gestaan en verwijt Ara dat ze al die jaren haar trouw
op de proef heeft gesteld . Het beeld dat ze zich van Ara heeft gevormd valt
in stukken . Op de vraag van haar gehouden heeft zonder haar te wantrouwen
heeft die een heel simpel antwoord

Het boek eindigt met een lange brief aan Ara wanneer de vriendschap de
crisis heeft doorstaan . In de brief vertelt ze de toon voor haar
wetenschappelijk proefschrift nog niet te hebben gevonden . Ze vertelt dat
schrijven is als een ander lichaam waarmee ze het moet doen stelt ze
blijkbaar niet graag bloot aan het oog van anderen en daarom maakt ze haar
een lichaam van woorden , op papier . Het boek eindigt met een woord tegen
Ara , ze houdt van haar waar ze ook is .

Katrien :
Zo , dat was het dan ! Wij hopen dat u ervan genoten heb , en hopen jullie
terug te zien volgende week met een nieuw boek namelijk ‘Parfum’ van Süsskin
. Tot volgnde week .