Deze spreekbeurt werd gemaakt door Cyntha.

djembé

Ik ga mijn spreekbeurt houden over de djembé. De djembé is een trommel, om preciezer te zijn een Afrikaanse trommel. In mijn spreekbeurt ga ik het hebben over wat een djembé is, waar de djembés vandaan komen en over een paar verschillen tussen soorten djembés. Ik eindig met waar je op moet letten als je een djembé koopt en hoe het gaat als je op djembéles zit.
Vroeger (maar nu ook nog) werd de djembé gespeeld in West Afrika, richting Senegal, de Ivoorkust en Guinee. Over de hele wereld wordt de djembé als het enige echte muziekinstrument van het zwarte Afrikaanse volk gezien. Het is een houten slaginstrument en wordt in één stuk uit een boomstam gesneden.

Onderzoekers weten niet zeker hoe en wanneer de djembé is ontstaan. Wel weten ze uit welke streek van Afrika, het instrument komt. Hoe de 1ste djembés er precies uit zagen is niet echt bekend. Wel is bekend dat de 1ste djembé’s werden gemaakt van zelfgehakt hout en dierenvellen en een touw om te spannen of een paar goed buigbare takjes

De djembé is éénvellig. Het vel heeft een diameter van 34 cm. Vaak is het vel aan de rand van de romp gelijmd.

Dit is dus zo’n vel. (laten zien) Het wordt gemaakt van een dierenhuid, voornamelijk van de geit. Verder bestaat de djembé uit een holle klankkast met een holle voet. Daarnaast heb je de snaren om het vel te spannen.

De djembé klinkt luid en doordringend en is draagbaar. Dit maakt het instrument populair bij zowel rock-, pop- als traditionele muzikanten.

Tegenwoordig zijn er ook kunststof djembe’s in de handel bespannen met een kunststof vel en voorzien van een modern spansysteem.

Rond de 14e eeuw werd de djembé al bespeeld in het Malinke Koninkrijk in West-Afrika. Het bespelen van de djembé werd minder doordat ze een kolonie van Frankrijk werden. De Fransen hadden in 1893 dat gebied veroverd en wilden dat het Malinke volk de Franse cultuur ging nadoen. Het Malinke volk mocht zijn eigen cultuur niet houden, maar moest zich helemaal aanpassen aan de Franse mensen, cultuur en wetten. Het bespelen van de djembé mocht niet meer. Toen de Fransen uit het gebied waren weggetrokken deed het Malinke volk de eigen dingen weer en ging dus ook weer djembéspelen.

Tijdens de Franse overheersing van West-Afrika werd het Ballet des Africains opgericht te Dakar (in Senegal), waar muzikanten en dansers deel van uitmaakten. Na de Franse overheersing kreeg elke hoofdstad zijn Ballet National. In die balletgroepen leerden de artiesten elkaars dansen en muziek en maakten dat tot één geheel. Die groepen traden ook buiten Afrika op en zo werden de instrumenten en dansen ook in andere landen bekend.

Afrikanen reizen namelijk erg veel. In veel streken is het de gewoonte dat een jongen, voordat hij trouwt, een paar jaar rondtrekt en ervaring opdoet. Dat is altijd zo geweest, zeker bij artiesten.

In Afrika is muziek maken meer hun cultuur en wordt niet gezien als feest of iets anders bijzonders. Muziek is een onderdeel van het dagelijks leven. Alle dingen die ze doen, wordt met muziek begeleid. Bijvoorbeeld vissen, jagen en houtbewerken Alles in het leven wordt begeleid met muziek: geboorte, de kindertijd, puberteit, volwassen worden, trouwen en dood gaan

In Afrika is een ritme van een djembé niet te zien zonder dans en de gebeurtenis waar het bij hoort, zelfs niet als men les wil geven. De opleiding van muzikanten is eigenlijk tijdens de feesten zelf. Jonge jongens mogen eerst begeleidende instrumenten bespelen en daarna kunnen ze de door de leraar, voorgespeelde ritmes naspelen op de djembé. Later worden zij een leraar. Het doel is dat er zoveel mogelijk mensen mee doen, niet zozeer het mooie van de muziek en van de dans.

Als je op een djembé speelt, kun je op verschillende soorten spelen. De verschillende soorten zien er iets anders uit door hun vorm en hebben verschillende maten.
Daardoor hebben ze allemaal een andere klank, de één heeft bijvoorbeeld een hoge toon,
de andere weer een lage. Veel djembe’s zijn genoemd naar de plaats of staat waar ze vandaan komen. Vaak hebben ze een voor die streek speciale vorm, kleur, of zijn ze van speciaal materiaal gemaakt.
Je hebt de Ghanese djembé, de Djembé Guinee en ook de Senegalese djembé. Er zijn er natuurlijk nog véél meer. Maar als ik ze allemaal op zou noemen zou ik uren bezig zijn, dus dat doe ik maar niet.

Ik vertel hier iets meer over de 3 soorten, die ik net met naam heb genoemd:

De Guinese en de Senegalese djembés zijn vaak van een zwaardere houtsoort gemaakt. Het hout is bewerkt en verschillende materialen zoals bot – schelpen – en kralen en andere dingen, worden gebruikt om de djembé mooier te maken.

De djembés uit Ghana zijn gemaakt van een lichte houtsoort en die heet: Banti. Door het gebruiken van het lichte hout is de Djembé makkelijk te dragen.
De versieringen van de Senegalese djembés zijn ook te herkennen aan hun houtsnijwerk. Dat maakt deze djembés erg aantrekkelijk. Op mijn djembé zie je ook houtsnijwerk. (mijn djembé laten zien)

Er zijn dus best veel verschillen tussen djembés. Daarom geef ik hier wat tips voor als je ook een djembé zou willen kopen.

• De djembé moet niet te licht (in gewicht) zijn, het liefst van hard hout gemaakt.
• De onderkant (de poot) moet minimaal net zo hoog zijn als de bovenkant (de kelk). Bij mijn djembé is de onderkant 24 cm en de bovenkant 23,5 cm.
• Je moet met een vuist door de doorgang (de hals) van de djembé heen kunnen. (laten zien)
• Je moet met je hand vanaf de onderkant tot aan het vel de djembé helemaal rondom controleren of er scheuren, schimmel, gaten enzo inzitten.
• De djembé moet niet muf (vochtig) ruiken.
• Het vel moet je ook goed controleren op dingen die er niet horen, zoals putjes en schrammetjes. (met hand over vel gaan)
• Er moeten helemaal geen knopen in de touwen zitten. Als je een keer zou gaan stemmen kan het er voor kunnen zorgen dat die knopen klem komen te zitten, en dan kan het touw/vel springen. Op mijn djembé zie je wel wat knopen rondom (aanwijzen), die zijn om te spannen. De touwtjes van boven naar beneden (aanwijzen) zijn zonder knopen.
• Ook de buitenkant (poot en kelk) moet je goed controleren op scheuren. Ik zou nooit een djembé aanschaffen die versierd is met stof om de kelk heen. Je weet niet wat daaronder zit.

Dat zijn eigenlijk de belangrijkste punten waar je op moet letten. Als je een djembé koopt , kan je ook vragen om een paar maanden garantie. Je kan dan erachter komen of je het geluid goed vindt.

Ook kan je erachter komen of de djembé niet alsnog gaat schimmelen. Om de djembé goed te kunnen vervoeren zijn er draagzakken te koop. Helaas zijn er in Nederland niet veel verschillende maten in deze draagzakken. Voor mijn eigen djembé is er bijvoorbeeld geen goede draagzak te krijgen.

Als je een djembé hebt gekocht en mee naar huis neemt, moet je weer op andere dingen letten. Ook moet je de djembé goed onderhouden.

• Thuis moet je de djembee op een zo normaal mogelijke plek bewaren waar geen tocht en vocht is, maar je moet hem ook niet strak naast de verwarming zetten. Zet de djembé niet voor het raam, er zou dan te veel zon op kunnen komen. Als het niet anders kan, zou je het vel in ieder geval moeten afdekken met een witte doek. Als het vel toch droog is geworden, is dit eventueel in te smeren met wat glycerine.
• Om het hout van de djembe goed te houden en een glanzend uiterlijk te geven wordt lijnzaadolie gebruikt.
• Als er een gat in het houten lichaam van de djembe zit, verlies je volume van de bastonen. Je kunt het gat vullen met de volgende middelen:
  vloeibaar hout, houtlijm plus zaagsel of twee componenten epoxy-hars met zaagsel.
• Bespeel de djembé niet met handen of armen voorzien van ringen, polshorloge of een armband. Dat is slecht voor het vel.
• Laat de djembé nooit omvallen (Dan kan het touw beschadigen en/of ontstaat er een hoge belasting van het vel).

Soms moet het vel vervangen worden. Als dit echt nodig is, is dat vaak wel ff schrikken. Verschillende oorzaken zijn:

• Te strak bespannen.
• In huis in de zon gestaan.
• Beschadigd (door vallen of stuk stoten).
• Veelvuldig en langdurig bespelen van de djembé.

Vaak knapt het vel tijdens het spelen, soms ook spontaan met een heftige knal.

Wat moet je dan doen: als eerste moet je op zoek naar een goed (geiten) vel. Voor de djembé wordt er over het algemeen een geitenvel gebruikt. Hierin is er wel verschil. Als je een Hollandse geitenvel gebruikt, zal de toon van de djembé lager worden. Dit ontstaat o.a. doordat de Hollandse geiten het “te best hebben” hier, dus is de huid dikker dan bijvoorbeeld van een Afrikaanse geit. Ook zal een Hollands geitenvel zwaarder te bespelen zijn i.v.m. de dikte.

Het is vrij ingewikkeld om het vel goed te vervangen. Voor het spannen alleen al, heb je eigenlijk vier handen nodig. Ook moet je eerst je djembé demonteren. Het worden allemaal losse onderdelen, waarna je de djembé weer volledig in elkaar moet zetten, maar dan met een nieuw vel. Zoals aangegeven is het vrij lastig om een nieuw vel te vinden. Een dierenhuid is wellicht bij de slager te vinden. Ik vind het een mooi idee, maar geloof toch dat ik dan op zoek zou gaan naar een kunststof vel. Ook de koorden zal je daarna zelf op de juiste manier moeten knopen om het vel weer op spanning te brengen.

We onderscheiden drie functies van het koord dat aan een djembé wordt gebruikt.

• Het koord op de twee metalen ringen: Het ringkoord.
• Het koord dat de twee metalen ringen verbindt en naar elkaar toetrekt: Het verbindingskoord. Dit loopt in verticale richting over de djembé.
• Het koord dat horizontaal door het verbindingskoord geweven wordt: Het aanspankoord. Meestal is het aanspankoord enkele malen rond de djembé gewikkeld en zodanig tussen het verbindingskoord geweven dat dit zeer strak aangespannen wordt. Het aanspankoord vormt de cirkels 1 en 2 op de tekening. Aanspankoord en verbindingskoord zijn één en hetzelfde koord maar hebben door hun verschillende plaatsing een andere funktie. Het moet een lang koord zijn. De lengte is meestal zo’n 25 meter. Er mogen geen knopen in dit koord zitten.

Aan de koorden worden extreem hoge eisen gesteld. Bij de geringste twijfel (knopen aanwezig, beschadiging, onjuiste dikte of erg stijf) dient men het koord te vernieuwen ! Verwarm het uiteinde even met een vlam. Maak de binnenkant van je duim en wijsvinger goed nat met wat speeksel. Rol vervolgens het gesmolten uiteinde zo tussen duim en wijsvinger dat er een punt ontstaat zonder dat je je vingers verbrandt.

Afhankelijk van hoe vaak je op je djembé speelt, de temperatuur enz. dien je ook de touwen van de djembé regelmatig na te spannen. Er is een speciale manier van spannen. Via een v-vormige manier van weven, gaat dit het beste.

Ik hoop dat ik voorlopig niet zo veel onderhoud hoef te plegen aan mijn djembé. Anders kan ik gelukkig de hulp inroepen van mijn muziekleraar

Als je op een djembé wilt spelen, moet je ervoor zorgen dat de djembé niet op de grond komt, dat je hem tussen je benen klemt en dat je rechtop zit. (voordoen) Dit is de houding om djembé te spelen. (2x; 1x op de stoel en 1x op de grond)

Als je Djembé speelt, hoef je het niet alleen maar te laten bij het bespelen van dat ene instrument. Er zijn namelijk nog een aantal dingen waarmee je de djembé kunt uitbreiden. Een voorbeeld is de kessing kessing, een djembé oor. Hier zie je er één. Het is een metalen plaatje met ijzeren ringetjes, dia aan de zijkant tussen de touwen van de djembé wordt vastgeklemd. Hier zie je hoe dat er uit ziet. In dit geval zijn er drie kessing kessing’s op de djembé bevestigd.

Tijdens het spelen rinkelen de ringetjes mee, vooral als de bas wordt gespeeld. De kessing kessing geeft een zacht ruisend geluid tijdens het trommelen.

Zoals ik net vertelde, rinkelen de belletjes vooral mee, als de bas wordt gespeeld. De bas is niet de enige techniek om Djembé te spelen.

*Het djembé spelen heeft 3 technieken: de open toon, de slap en de bas.

De open toon heet ook wel plum. Klank krijg je door met je gesloten hand (wijsvinger tot pink en je duim iets omhoog) aan de rand van de djembé te slaan.

Bij de slap heet ook wel klak. Daarbij zijn je vingers iets ontspannen en probeer je een zweepslag te maken op het vel (zelfde positie als bij de toon)

De bas krijg je door met de gehele hand (klein kommetje in je handpalm) in het midden van de djembé te slaan.

De 3 tonen achter elkaar laten horen. (verschil)

Die klanken krijg je ook als je djembéles krijgt. Op djembéles gaat dat eigenlijk heel gemakkelijk, de leraar speelt iets voor en dan speel jij het na. Als je dan iets fout doet dan zegt de leraar dat en als het goed is dan zegt hij dat ook gewoon.

Meestal zijn het de volgende dingen die je fout doet: de klanken, te sloom of je doet je arm niet goed.

Dit jaar ben ik met les begonnen. Op woensdagmiddag krijg ik bijna 3 kwartier les.

Je krijgt eigenlijk gewoon liedjes maar die heten dan: stukjes.
Die stukjes krijg je soms mee naar huis en moet je dan oefenen. Ook kan je proberen stukjes na te spelen van een CD. Als dat niet lukt, geeft de leraar aan welke klanken je moet gebruiken. Het lijkt in het begin moeilijk, maar het is gemakkelijker dan van een muziekblaadje want dan kan je niet altijd het ritme te pakken krijgen.

Het duurt het vijf tot tien jaar voor je echt op een djembé kunt spelen. Maar na een paar lessen speel je er al een ritme op.

In Nederland is de Djembé de laatste jaren bekender geworden door de groep Treble. Ik heb hier een CD van Treble. De groep bestaat uit Caroline Hoffman en de zusjes Niña en Djem van Dijk. De zusjes Niña en Djem, hadden les van Caroline. Zij besloten samen een groep te vormen en hun muziek werd leuk gevonden en daardoor zijn ze bekend geworden. Hun bekendste nummer is Ramaganana. Ik laat een stukje horen.

Het zou dus zo maar kunnen dat de mensen je muziek leuk vinden en goed. Als we kijken naar de cultuur waar de Djembé vandaan komt, hebben ze hun eigen eisen voordat ze iemand goed vinden. Daar letten ze op het totaal. Niet alleen de muziek moet goed zijn, ook de lichaamsbewegingen. Het publiek moet begrijpen wat er wordt bedoeld. Er is sprake van communicatie. Het totaal telt.

Als laatste heb ik nog wat vragen over mijn net gehouden spreekbeurt over de Djembé

Probeer de volgende vragen te beantwoorden.

1. Waar komt de Djembé vandaan? (uit Guineé)
2. Wat voor soort vorm heeft de Djembe? (Bekervormig)
3. Hoeveel basisklanken kun je op de djembe spelen? (3 klanken)
4. Hoe oud is de Djembé? (een paar eeuwen)