Mijn spreekbeurt gaat over olifanten.
mammoeten en mastodonten
Olifanten stammen uit een oude en roemzuchte familie zoogdieren. Kort nadat de dino’s waren uitgestorven liep er al een olifantje rond dat een beetje op een varken leek. Maar dan met een lange neus. Van een olifant die zo’n 35 miljoen jaar geleden leefde weten we zeker dat hij een echte slurf en slachtanden had. Deze ‘palaeo-mastodont’ was zo groot als een koe. In totaal hebben er wel driehonderd verschillende olifant-achtigen geleefd.Waaronder heel bekende, zoals de mastodonten en mammoeten. Deze prehistorische olifanten waren meestal kleiner dan de olifanten van nu. Een enkel was echter een stuk groter, zoals de steppe-mamoet die in midden Europa leefde. Die werd bijna anderhalve meter hoger dan de Afrikaanse olifant. In Nederland zijn ook resten van mammoeten gevonden. De laatste mammoeten en mastodonten zijn tienduizend jaar geleden uitgestorven. Vermoedelijk heeft de mens dat voor een deel op zijn geweten. Van al die olifanten soorten zijn er nog maar twee in leven dat zijn de Afrikaanse en Aziatische olifant.
De slurf
Aan de kop van de olifant zit een lange slurf. De slurf is erg handig voor een olifant. Hij is heel sterk en een olifant kan er allerlei dingen stevig mee vastpakken. Eigenlijk is de slurf een heel lange neus met een bovenlip er aan vast. Aan het eind van de slurf zitten de neusgaten. Daardoor kan een olifant heel goed ruiken waar hij iets te eten kan vinden. Er zit een soort vingertje aan de slurf. Daar mee pakt een olifant zijn eten op. Je kunt dat goed zien als je hem een klontje suiker geeft. Een Afrikaanse olifant heeft zelf twee van die vingertjes. Een olifant kan met zijn slurf drinken. Dan zuigt hij zijn slurf vol water en spuit dat in zijn bek. Zo wast een olifant zich ook. Dan gebruikt hij zijn slurf als douche. Een olifant kan met zijn slurf een geluid maken alsof hij op een trompet blaast. Met zijn slurf trekt de olifant de takken van de bomen. Een olifant vecht ook met zijn slurf. Je ziet dat de olifant zijn slurf niet kan missen, daarom hij er erg zuinig op. Hij rolt hem op als er kans is dat hij zijn slurf pijn doet aan scherpe takken. Maar als hij de ruimte heeft houdt een olifant zijn slurf trots voor zich uit.
de huid
Olifanten hebben een dikke huid. Bijna twee centimeter. Zweten kunnen ze niet door die dikke laag. Om af te koelen flapperen ze met hun oren, zoeken schaduw op of nemen een bad. De vele huidplooien helpen om langer koel te blijven. Water en modder blijven in de rimpels hangen en houden de olifant nog een tijdje fris. De modder bepaalt ook de kleur van de olifant. Ze kunnen er helemaal zwart van zien of juist grijs-wit. Maar gele of rode misschien zelfs roze olifanten komen ook voor in gebieden waar de bodem die kleur heeft. Soms wordt een olifant ook wel een dikhuid genoemd. Die dikke huid mag niet hard worden. Daarom neemt de olifant elke dag een bad. Na een bad rolt hij zich door de modder, zand of klei. Wel raar. Eerst wassen en dan met modder gaan knoeien. Maar een olifant is dan juist heel slim. Een olifant heeft een huid vol barsten en groeven. In die huid zitten kleine openingen. Als het vel van een olifant nat is, blijft aldat zand en klei in die openingen en groeven kleven. Dan kunnen de muggen en vliegen niet zo makkelijk steken. En de zon kan hem niet verbranden.
te weinig ruimte
Het ivoor van de slagtanden van de olifant is altijd veel geld waard geweest. Mensen maakten er sieraden, beeldjes, toetsen voor de piano en biljartballen van. Zo’n twintig jaar geleden werden elk jaar bijna 100.000 olifanten doodgeschoten om hun slagtanden. Sinds die tijd is er veel verbeterd. Op een paar landen in zuidelijk Afrika na is de handel in ivoor verboden. Dat heeft vooral in het begin van de jaren negentig goed geholpen. Ook doordat er nu mooie en stevige soorten plastic zijn, wordt er minder ivoor gebruikt. Evengoed heeft de olifant het niet makkelijk. Zelfs met een verbod op de internationale handel in ivoor, wordt er nog steeds op olifanten gejaagd. Illegaal, maar soms ook legaal in Afrikaanse landen waar veel olifanten voorkomen en de dieren schade aanrichten. Want het grootste probleem is ruimte. Olifanten hebben ruimte nodig. Ze hebben groenvoer en water en de ruimte, maar daar is er steeds minder van. Olifanten leven daardoor vaak te dicht op de mensen en dat loopt nogal eens verkeerd af. Olifanten vernielen, wanneer ze onderweg zijn, gebouwen en de oogst op het land en lopen ook nog wel eens een mens onder de voet. Daar maken ze geen vrienden mee.
olifanten records
Het hoogst
Met een gemiddelde schouderhoogte van 3 tot 3,7 meter is de Afrikaanse olifant het grootste landdier dat nu leeft. Het record staat op naam van een in Nambië geschoten stier van 4,2 meter hoog. De Aziatische record houder is nog in leven en groeit nog steeds. De mensen die hem in Nepal zagen schatten dat hij nu 3,6 meter hoog is.
Het zwaarst
Een volwassen stier van de Afrikaanse olifant weegt zo’n 4 tot 7 ton. Het vrouwtje rond 3 ton. Het allergrootste exemplaar is in Angola vermaard. Deze kollossale stier woog meer dan 12 ton. Het maximum van de Aziatische olifant ligt tegen de 8 ton.
Het langst
Van het puntje van de slurf tot het einde van de staart meet een Afrikaanse stier zo’n 9 meter. De super-olifant uit Angola haalde 10,6 meter. Een Aziatische olifant haalt ongeveer een lengte van 8 meter.
De grootste oren
De oren van een Afrikaanse olifant zijn de grootste van alle dieren. Van onder tot boven zijn ze soms wel twee meter lang.
De langste tanden
Ook de slagtanden van de olifant zijn de grootste ter wereld.Ze groeien met een snelheid van ongeveer 17 cm per jaar. Een olifant zou dus aan het eind van zijn leven een tand kunnen hebben van bijna 10 meter. Maar ze slijten ook, waardoor ze binnen de perken blijven. De grootste lengte die een stoottand van een Afrikaanse olifant ooit bereikte was 3,5 meter.
Bladeren en takken
Olifanten zijn planteneters. Dat is goed te zien aan hun vlakke kiezen, waarmee zij vrijwel de hele dag bladeren, takken, boomschors, gras en fruit vermalen. Zo’n honderd tot tweehonderd kilo per dag. Hun kiezen slijten daar behoorlijk van. Een olifant verliest daardoor tijdens zijn leven telkens een paar kiezen en kauwt dan verder met de volgende. Tot ze allemaal op zijn. Dan is hij een jaar of zestig en veel ouder zal hij niet worden omdat hij vanaf dat moment niet meer goed kan eten.
Olifantengeheugen
Olifanten onthouden precies waar ze eten en drinken kunnen vinden. Ze gebruiken soms honderden jaren lang dezelfde routes en dezelfde plaatsen om te eten en drinken. Het olifantenvrouwtje dat een groep leidt, kent die routes vaak nog van toen zij klein was en de weg werd gewezen door het olifantenvrouwtje dat toen de groep leidde. En die kende de routes weer van… Omdat olifanten goed kunnen onthouden en leren, worden ze in veel landen voor allerlei werk gebruikt, bijvoorbeeld om bomen te verslepen, als taxi, als legertank of in het circus.
Ruim anderhalf jaar zwanger
Er komen maar heel langzaam nieuwe olifanten bij. Het vrouwtje van de Afrikaanse olifanten is ongeveer18 tot 22 maanden zwanger voor er een jong komt, het vrouwtje van de Aziatische olifant zo’n 20 tot 22 maanden. Zwanger worden gebeurt in een vrouwtjesleven maar eens in de vijf jaar. Een pasgeboren olifantenjong weegt ongeveer honderd kilo en heeft stugge, bruine haren. Als hij groter wordt, verdwijnen die, behalve bij zijn ogen en aan het puntje van zijn staart. Een olifantenjong drinkt de eerste twee jaar van zijn leven melk bij zijn moeder. Na die twee jaar weegt hij ongeveer vijfhonderd kilo.
Vrouwtjes in groepen, mannetjes alleen
Vrouwtjesolifanten leven in groepen van een stuk of tien tot soms wel zeventig vrouwtjes en jongen. Mannetjesolifanten verlaten de groep als ze een jaar of tien zijn. Ze zwerven dan alleen rond. Soms vormen zij samen met andere mannen tijdelijk een kleine groep. Bij de kuddes van vrouwtjes en jongen, heeft het oudste vrouwtje de leiding. Zij wijst de weg naar het eten. In de groep houden de olifanten op verschillende manieren contact met elkaar. Ze geven seintjes met hun oren: plat tegen hun hoofd betekent bijvoorbeeld gevaar. Ze maken ook geluiden naar elkaar. Deze geluiden zijn zo laag van toon dat mensen ze alleen met speciale apparatuur kunnen horen. Ze gebruiken ook hun slurf om naar elkaar te trompetteren, elkaar te ruiken en elkaar aan te raken. En hun buik geeft signalen. Normaal rommelt die de hele dag, maar als er gevaar dreigt wordt alles doodstil.
Tientallen olifanten vergiftigd in India
De afgelopen vijf maanden zijn in de staat Assam in noordoost-India 31 olifanten vergiftigd door boze bewoners van het gebied. De woede van de daders wordt veroorzaakt door het feit dat de olifanten hun oogst vernielen. Het leefgebied van de olifanten in Assam wordt steeds kleiner door de groei van de bevolking en uitbreiding van de landbouw. De Aziatische olifant wordt ernstig bedreigd door stroperij en afname van zijn leefgebied. In India is de olifant dan ook een beschermde soort, maar de lokale overheid treedt niet op tegen de vergiftigingen. Het Wereld Natuur Fonds roept mensen nu op de olifanten in het gebied te helpen door de Indiase overheid tot actie te manen met een brief, kaart of fax. In Assam leeft één van de grootste groepen olifanten van India. Hun leefgebied raakt steeds meer opgedeeld in van elkaar gescheiden stukken bos. Als de olifanten deze kleine stukken bos verlaten op zoek naar voedsel of hun soortgenoten, vernielen zij vaak de omringende akkers. De spanningen in landen als India -waar toename van de bevolking een enorme druk legt op de natuur- vormen één van de grootste bedreigingen voor de wilde dieren die er leven, met verliezen aan beide kanten. Het Wereld Natuur Fonds werkt samen met andere organisaties aan oplossingen die de schade bij dit soort conflicten aan beide kanten sterk omlaag kunnen brengen. Bijvoorbeeld het verjagen van wilde olifanten met getrainde, tamme olifanten, het uitkeren van een vergoeding aan boeren of de mogelijkheid bieden zich tegen dergelijke schade te verzekeren. Het Wereld Natuur Fonds roept mensen nu op om de Indiase overheid te vragen op te treden tegen de daders en dit probleem aan te pakken. De noodzaak tot actie is groot omdat de gewassen in de maanden november en december klaar zijn voor de oogst en de olifanten in deze periode de meeste schade aanrichten. De kans op meer vergiftigingen neemt in deze periode toe. De laatste jaren groeit het protest tegen de schade die de olifanten aanrichten. Zo worden de mensen die de olifanten in het veld beschermen regelmatig bedreigd. De protesteerders lijken nu het heft in eigen handen te hebben genomen. Tot nu toe is nog niemand gearresteerd.
Voor deze spreekbeurt heb ik een ZEER GOED gekregen.