Deze spreekbeurt werd gemaakt door Henk van de Berg
Oorlogsfilms: Zijn ze niet te veel geromantiseerd?
- Inleiding
- Opkomst van oorlogsfilms.
- Hoe ging het er in de werkelijkheid aan toe?
- Hoe geeft The Longest Day de landing in Normandië weer?
- Hoe geeft Saving Private Ryan de landing weer?
- Mijn eigen mening
Inleiding.
Ik hou deze spreekbeurt omdat ik onlangs de film Saving Private Ryan gezien heb. Ik was hiervan erg onder de indruk, vooral ook door de realistische beelden die je vaak te zien kreeg. De makers van de film hebben deze met opzet schokkend gemaakt om aan te geven dat oorlog eigenlijk niks avontuurlijks heeft.
“Saving Private Ryan” gaat over een groep militairen, die een soldaat terug naar Amerika moeten brengen. Het eerste half uur zie je de landing van Normandië, die heel anders wordt weergegeven dan in andere oorlogsfilms. Ik noem hier even de zeer bekende film “De langste dag”, die ook over operatie Overlord (de landing in Normandië) gaat. Ook deze film heb ik gezien en toen ontstond het idee om deze beide rolprenten met elkaar te vergelijken.
Dit zijn de beste oorlogsfilms op Netflix
Opkomst van oorlogsfilms.
Na de oorlog werden er vele oorlogsfilms geproduceerd. Deze films waren bijna allemaal hetzelfde: de geallieerden waren steeds de helden (vooral de Amerikanen) ze schoten nooit mis en werden nooit geraakt door de vijand. En als ze toch geraakt werden, waren ze ook meteen dood, zodat ze naar huis konden schrijven dat ze niet geleden hadden.
De films hebben ook wat weg van het principe van de ouderwetse cowboyfilm. De blanken waren steeds de helden en de indianen de gruwelijke bandieten. Vooral de Amerikanen waren meesters in het maken van oorlogsfilms met een chauvinistische ondertoon. Natuurlijk speelden zij de rol van cowboy.
Hoe ging het er in de werkelijkheid aan toe?
We zullen eerst maar eens beginnen met hoe de landing in het echt verliep. De geallieerden vertrokken uit de havens van steden in Zuid-Engeland. Zo kwamen ze op de stranden van Normandië terecht, waar ze tegen de zogenaamde Atlantische Muur stuitten. Dit was een eindeloos lange versperring die varieerde van zware betonnen bunkers, geschutsopstellingen, mijnenvelden, tot onder andere palen waar op de kop mijnen bevestigd zijn en hindernissen gemaakt van boomstammen. Kortom allemaal zaken, bedoeld om de vijand hoe dan ook te weren en tegen te houden.
Door deze sterke verdediging kregen veel geallieerde soldaten bij de landing niet eens kans het land te bereiken, maar waren ze bijvoorbeeld al verdronken of levend verbrand in hun boot. Op het land vlogen de kogels hen om de oren en ontploften granaten naast hun voeten.
In het kort samengevat: de geallieerden hebben behoorlijk wat verliezen geleden; heel veel soldaten vonden de dood of werden zwaar gewond op de landingsstranden in Normandië.
Hoe geeft The Longest Day de landing in Normandië weer?
The Longest Day was een van de meest succesvolste oorlogsfilms. De opzet van de film was zeer exclusief. Het was eigenlijk een documentaire maar je kreeg het idee dat het een speelfilm was. Persoonlijk vind ik deze film te sterk geromantiseerd. De gevechten op het strand worden niet goed weergegeven. Het is een actiefilm waarbij je denkt: D-Day was cool, daar zou ik ook wel willen zijn. Terwijl de werkelijkheid toch zoheel anders was. In deze film zie je ook echt belangrijke personen, en minder de soldaten die het zware werk moesten verrichten. En als de soldaten erop komen zijn het brave jongens. Ze zijn het altijd met elkaar eens, hebben nooit ruzie en de leider wordt als heilige beschouwd. Met name een figuur als John Wayne, maakt zich hier in ernstige mate schuldig aan. De belangrijkste rollen werden gespeeld door bekende acteurs, waardoor de film voor de doorsnee kijker meer amusementswaarde krijgt, maar het historisch besef een beetje op de achtergrond verdwijnt.
Een sterk punt van deze film is het feit dat men sommige dingen ook vanuit het oogpunt van de Duitsers heeft laten zien. En iedereen spreekt zijn eigen taal. Ondanks of misschien wel dankzij hun chauvinisme gaan deze films er nog steeds in als zoete koek. Regelmatig worden ze vertoond op TV, vooral als een of ander oorlogsfeit wordt herdacht, bijv. in 1999 het zoveel jarig herdenkingsfeest van D-Day of ieder jaar weer rondom de dodenherdenking en bevrijdingsdag in mei..
Hoe wordt in “Saving Private Ryan” de landing weergegeven?
In deze film worden de zaken toch wat realistischer voorgesteld. Het eerste half uur van “Saving Private Ryan” zie je alleen maar ellende: lijken, zwaar verminkten en gewonden; kortom heel veel bloed. Dit zal ook wel het beeld van de soldaten die de landing echt mee hebben gemaakt geweest zijn. Het gevecht wordt duidelijk weergegeven en er worden vele verliezen geleden aan beide kanten, maar het meest aan de kant van de geallieerden.
Als er eens geen actie is komen er kleine pauzes waar je met de soldaten kennis kunt maken. Je ziet hun karakter, normen en waarden en hun eigen mening. Over het algemeen kunnen ze als een groep niet goed met elkaar opschieten Ze voeren vaker discussies over allerlei kwesties bijvoorbeeld of ze een Duitser moeten doden of niet en kraken elkaar graag af. En de leider wordt niet echt als hogere gezien, maar als iemand waar je best tegen mag mopperen en wiens bevelen je soms mag negeren. Toch ook hier weer een klein chauvinistisch trekje: de vijanden blijven net als de indianen gruwelijke boeven. Alleen zij doen slechte dingen en de Amerikanen niet.
Mijn eigen mening.
Ik weet niet of Saving Private Ryan beter is dan andere oorlogsfilms door zijn realistische beelden. Ik weet wel dat deze film als eerste een poging doet een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de 20e eeuw op een oprechte en realistische manier in beeld te brengen. Dat is ook de mening van vele veteranen, die zoveel jaren na hun deelname aan de gevechten op de Franse stranden nog heel emotioneel werden bij het zien van de film.
Toch nog een laatste opmerking en hierbij wil ik de titel van mijn spreekbeurt een beetje verklaren. Hoe realistisch de beelden ook zijn, als wij lekker onderuit gezakt in de bioscoop of thuis op de bank zitten, zijn we toch slechts kijkers. We doen niet mee met de gevechten en we lopen niet gevaar om gewond of zelfs gedood te worden. De films houden ons van het begin tot het einde geboeid. En als we dan aan het einde tegen elkaar zeggen: “Dat was een mooie film” dan hebben we niet naar historische feiten gekeken, maar naar een geromantiseerde versie daarvan.
Dit was mijn spreekbeurt.