Robin Rijgersberg
Mijn cijfer voor deze spreekbeurt was een 9.5
Inleiding:
Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat er zoveel verschillende smaken whisky en soorten zijn. En ik vind het interessant om te weten hoe het komt dat iedere whisky verschillend smaakt (volgens mijn vader), de geschiedenis en de leuke verhalen.
Ik zelf ben in één whisky stokerij in Ierland geweest, maar toen was ik nog heel jong, dus daar weet ik niet meer zo veel van.
Inhoudsopgave.
Inleiding blz. 2
Inhoudsopgave blz. 3
Algemene informatie hoofdstuk 1 blz. 4
Scotch Whisky hoofdstuk 2 blz. 5
Irish Whiskey hoofdstuk 3 blz. 6
American Whiskey hoofdstuk 4 blz. 7
Canadian Whisky hoofdstuk 5 blz. 8
Irisch Coffee hoofdstuk 6 blz. 9
Het serveren van de whisky hoofdstuk 7 blz.10
Literatuurlijst blz.11
Hoofdstuk 1
Algemene informatie.
Schotland wordt door ons bij uitstek als het land van de whisky bestempeld. Al sinds het eind van de 15de eeuw wordt er in de Schotse Hooglanden whisky gestookt. Is men echter toevallig in gezelschap van een Ier en laat men het woord “whisky” vallen, dan zal hij – tien tegen één – met trots vertellen, dat whisky van oorsprong een Ierse drank is en géén Schotse.
Hoe het zij, de whisky is een drank, die een belangrijke plaats inneemt in de gedistilleerde groep. Er zijn niet minder dan 3000 merken whiskies bekend.
Whisky is een graandistillaat, dus van gemoute en ongemoute gerst.
Als grondstoffen worden gebruikt: gerst, haver, mais, tarwe, rogge.
Omdat de whisky als basis de gemoute gerst heeft, zou men deze drank met onze moutwijn kunnen vergelijken. Maar er is toch wel een belangrijk verschil daarmee en dat is de smaak.
De kleur van whisky lijkt veel op die van cognac: goudbruin. Maar zoals we weten is cognac een wijn distillaat en whisky een graan distillaat. Een vergelijking tussen de beide dranken gaat dus verder beslist niet op.
Misschien is het u opgevallen, dat whisky op twee manieren wordt geschreven: WHISKY en WHISKEY. Het verschil zit hem in het land van herkomst van de drank.
Er zijn vier belangrijke Whisky-landen: Schotland,
Ierland,
Verenigde Staten van Amerika,
Canada.
In Schotland schrijft men altijd: “Whisky”.
In Ierland schrijft men altijd: “Whiskey”.
In de Verenigde Staten veelal: “Whiskey”.
In Canada meestal “Whisky”, maar men komt ook wel de schrijfwijze “Whiskey” tegen. We komen afzonderlijk op deze vier landen terug, maar wij willen nu eerst nog in het algemeen iets over whisky vertellen.
De nationale gedistileerde drank van Schotland en Ierland is whisk(e)y. Maar ook in andere landen in en buiten Europa wordt deze drank vaak gedronken. Whisky wordt verkregen uit een distillaat van granen. Whisky mag men kleuren met behulp van caramel. Men moet de whisky zodanig distilleren, dat de smaak van de gebruikte grondstoffen waarneembaar blijft. Whisky moet minstens 3 jaar gelagerd worden op houten fusten van maximaal 700 liter. Schotch whisky, Irish whisky en Whisky Espagnol zijn beschermde benamingen. Hier geld dat deze namen alleen mogen gebruikt worden als het produkt uit de betreffende gebied afkomstig is. Het alcolpercentage van whisky moet minimaal 40% zijn.
Hoofdtstuk 2
Scotch Whisky.
Schotland is van de vier landen het belangrijkste gebied voor wat de Whisky betreft. De Schotse whisky dankt zijn bijzondere karakter aan de kwaliteit van het gebruikte water uit de bergbeekjes, de gerst en bij het eesten-proces van het drogen en roosteren-gebruikte turf, die aan de Schotse whisky zijn typische rooksmaak geeft.
Men zou kunnen stellen: De Schotse whisky ontleent zijn speciale kenmerken en karakter aan het aandeel moutwhisky, en een zuivere moutwhisky heeft zijn karaktereigenschappen weer van het soort water dat gebruikt wordt en de turf.
Uit Schotland komen drie soorten whisky:
- de Moutwhisky (Malt whisky op z’n Engels)
- de Graanwhisky (Grain whisky)
- Blended whisky
Het naamverschi hangt rechtstreeks samen met de fabrikagemethodes.
Moutwhisky
Deze heeft een doordringerende bouquet (geur en smaak) dan Graanwhisky. Toch wordt de Moutwhisky ook weer in vier verschillende “karakters” verdeeld, dit afhankelijk van het gebied waar de Maltwhisky wordt gemaakt.
De vier verschillende types Moutwhisky komen uit:
- Het noorden en midden van Schotland – (Highland).
- Het zuiden van Schotland – (Lowland).
- Voor de westkust van Schotland, het eiland Islay (met jodium aroma).
- Aan de zuidwestkant – (Campbeltown).
Schotland beschikt over zo’n ruim 100 distilleerderijen waar Maltwhisky wordt gestookt. En als men de kenners mag geloven, dan komt elke distilleerderij met een eigen Maltwhisky, zoals dat bij ons bij de jenevers voorkomt. We vertelde al dat er 3000 merken whisky bekend zijn, van Maltwhisky kan men dit aantal op 117 stellen. De beste Maltwhisky’s stammen uit het gebied van de rivier de Spey, in Moray en Banff (Highlands) en uit de streek tussen Edinburgh en Greenock (de Lowland Moutwhisky). De whisky uit de Highlands is veelal wat geuriger dan die uit de Lowlands. De soorten van het eiland Islay en van Campbeltown zijn wat zwaarder.
Leeftijd.
Bij de wet in Schotland is bepaald, dat whisky (dat wil dus zeggen de echte Schotse whisky) niet verkocht mag worden, als deze drank niet tenminste drie jaar op fust heeft kunnen rijpen. De Schotse whiskyhandelaren gaan trouwens vrijwillig verder dan de wet van hun eist. Want hoe ouder, hoe duurder. Langer als 20 jaar kan men de whisky niet laten rijpen, wil het hout aan de smaak geen afbreuk doen.
Hoofdtstuk 3
Irish Whiskey.
We gaan nu de Ierse Whiskey (let op de spelling) bekijken. Deze drank wordt in een vijftal distilleerderijen gemaakt en is van uitstekende kwaliteit. Praktisch alle Ierse whiskey wordt in Pot-Stills gestookt. Om een hogere zuiverheidsgraad te verkrijgen gebeurd dit driemaal. In grote lijnen kan men de bereiding van deze whiskey vergelijken met die van de Schotse Moutwhisky. Toch zijn er enkele verschillen op te merken. Voor Irish whiskey maakt men behalve van gemoute gerst ook gebruik van ongemoute gerst, soms zelfs van tarwe, rogge en haver.De verhouding is dan 40% gerst en 60% van de andere grondstoffen.
De Ierse whiskey heeft geen rooksmaak, omdat hier niet karkterstieke open turfvuur gebruikt wordt.
Leeftijd.
De wet in Ierland schrijft voor dat Irish whiskey 3 jaar moet rijpen. Men zal in Ierland nauwelijks een whiskey kunnen kopen die jonger is dan 7 jaar. Een nog oudere whiskey is natuurlijk ook te koop.
Smaak.
Bij whiskey geld hetzelfde als bij de Cognac, als de drank eenmaal gebotteld is, verbetert de kwaliteit nauwelijks meer. De Ierse whiskey is van smaak aromatischer (de rooksmaak ontbreekt) en heeft meer “body” dan de Scotch, is voller en krachtiger dus.
De meest verkochte Irisch whiskey.
Afgezien van de plaatselijke favorieten is zonder meer Power’s Gold Label (ook wel bekend onder de naam Tree Swallow) die naam vindt zijn oorsprong in het feit dat Power begon met miniatuurflesjes Ierse whiskey (genaamd The Baby Power). Deze miniatuurflesjes moesten drie ‘swallows’ (= zwaluwen) van de drank bevatten. Als visuele grap en als woordspeling werd de ‘Tree Swallows’ ook op de liter flessen gebruikt. De Tree Swallows staan nog steeds op de fles. De productie van de meest verkochte Irisch Whisky vindt plaats in de hoofdstad van Ierland, Dublin.
Hoofdstuk 4
American Whiskey.
Na de whiskylanden Schotland en Ierland te hebben besproken, maken we de sprong over de Atlantische Oceaan en bekijken de “American whiskey”. We vertelde al dat men in de Verenigde Staten van Amerika veelal de spelling met een e aanhoudt: whiskey dus. Amerika heeft een uitgebreide whiskey-industrie. Whiskey distilleerderijen zijn gevestigd in Kentucky, Tennessee, Virginia en Illinois. De naam bourbon komt van de streek Bourbon Country in de staat Kentucky.
Bourbon.
De Bourbon whiskey komt oorspronkelijk uit de landstreek Bourbon, in de staat Kentucky, deze drank wordt nu ook wel buiten Kentucky gestookt, bijv. in Illinos.
De wet schrijft voor dat de Bourbon uit een graanmengsel gestookt moet zijn, waarvan zeker 51% en ten hoogste 79% mais is. Wat rogge en gerstmout worden daaraan toegevoegd, dit om de omzetting van vergistbare suiker te stimuleren.
De distillateur mag dus wél zelf zijn mengsel samenstellen, als er maar 51% mais in zit. Zo heeft iedere distillateur zijn goed bewaarde geheime recept (net als bij ons met de jenever). En door dit geheim is de smaak van de Bourbons onderling verschillend.
Rye.
Rye whiskey heeft het wettelijk voorschrift uit een graanmengsel te bestaan met tenminste 51% rogge (ten hoogste 79%). De aanvulling bestaat hier uit gemoute gerst en mais. Hierin ligt het verschil: de verhouding van de gebruikte grondstoffen.
Bereiding.
Het distillatieproces voltrekt zich (continu) via kolommen-apparatuur. De rectificeerkolom bestaat hier evenwel uit twee kolommen. In de eerste kolom bereikt de drank een alcoholpercentage variërend van 45 tot 65%. In de tweede kolom komt het gehalte op 60 tot 80% of zelfs hoger. Bourbon en Rye whiskey mogen géén hoger alcoholpercentage hebben dan 79%.
Is het eindprodukt gekomen op een alcoholpercentage tussen 80 en 85% dan mag het de naam “Whiskey” zonder enige toevoegingen dragen.
Is het stooksel tot een eindprodukt gemaakt van boven de 95% alcohol, dan wordt het “Grain Neutral Spirit” gedoopt.
Bottled in Bond.
Betekend in Amerika minstens vier jaar lagering in onder overheidstoezicht staande opslagplaatsen.
Hoofdstuk 5
Canadian Whisky.
De bereidingswijze van Canadian whisky (let op de spelling) ligt dichtbij die van de Amerikaanse. Canadian whisky is van smaak lichter dan de Amerikaanse. Het aroma is ook fijner.
Als grondstoffen worden gebruikt: mais, rogge en gemoute gerst.
Alle Canadese whisky’s zijn blends van graanalcohol, van mais en gemoute gerst (grain spirits) en van een distillaat van rogge (rye whisky).
Rye whisky.
Deze wordt verkregen door een distillatieproces. Hierbij wordt het “beer” afgestookt tot in sterkte beduidend lager dan die van grain spirit, dit om zoveel smaakstoffen te behouden. Het is juist de rogge waardoor de Canadese whisky zijn speciale karakter krijgt.
Lagering.
Ook in Canada worden voor de lagering van de jonge whisky eikenhouten vaten gebruikt. Dit zijn zowel nieuwe als oude sherryvaten. Hoe de distillateur zijn blend heeft gemaakt, met andere woorden in welke verhoudingen hij heeft gewerkt met whisky afkomstig uit oude en/of nieuwe eikehouten vaten, is en blijft zijn geheim.
Leeftijd.
Canadian whisky mag officiëel niet binnen de twee jaar na het op fust brengen, in de handel worden gebracht. Maar ook hier leert de praktijk, dat de fabrikanten de Canadian whisky eerst nog wat langer laten rijpen, dan de voorgeschreven twee jaar, alvorens hem in de verkoop te brengen.
Hoofdstuk 6
Irish coffee.
Een bekende drank op basis van Ierse Whiskey is de Irish Coffee, die ook bij ons steeds meer populair wordt. Het Ierse vliegveld Shannon wordt als bakermat van deze drank genoemd. Hier is het geheime recept wat niet verder verteld mag worden.
In een glas met voet of oor:
1 eetlepel bruine suiker
1 glas Ierse Whiskey
tot 1 cm onder de rand opvullen met gloeiend hete koffie
daarop een laag even opgeklopte room
Soortgelijke dranken (hete koffie, samen met een alcoholhoudende drank, met daar bovenop een laag koude slagroom) kan men ook maken met ander gedistilleerd.
Voorbeelden: met Weinbrand (Rüdesheimer Kaffee), met Bénédictine of Grand Marnier (French Coffee).
Whisky kan nog op andere manieren zijn diensten verlenen, bijv. in allerlei cocktails en long-drinks.
Maar ook in de keuken is whisky een artikel, dat van groot nut kan zijn, bijv. bij het maken van bepaalde sauzen, waneer men deze een extra pikante smaak wil geven.
Hoofdstuk 7
Voor het serveren van Whisky bestaan verschillende manieren.Het traditionele glas voor Whisky is de Tumbler: een bekervormig glas zonder voet. Dit soort glas kunt u altijd gebruiken, in welke vorm u de Whisky ook serveert. Hij kan zowel vóór de maaltijd, als aperitief dus, worden gedronken als in de avonduren.
Literatuurlijst.
Whisky, met zorg behandeld. Michael Jackson
Drankenkennis. van Splunter Drankenstudie en advies
Feestelijke nagerechten. Koken zonder grenzen
En met dank voor de medewerking van
G.A. de Jong van Wines & Whiskies
Voldersgracht in Delft.